Als twee moeders samen borstvoeding geven

Kunnen wij als twee moeders samen borstvoeding geven? Hoe belangrijk is borstvoeding? Wat zijn de voordelen en nadelen van kunstvoeding? Borstvoeding na een borstverkleining? En hoe zit het met antidepressiva en borstvoeding? Allemaal vragen die ons bezighouden en waar we graag antwoord op willen. We zochten daarom contact met een lactatiekundige en stelden haar onze meest prangende vragen. 

Kristel de Lijster is jeugdverpleegkundige, docent babymassage, babyconsulent en lactatiekundige IBCLC. Ze werkt onder andere in de Utrechtse praktijk Borstvoeding en meer. In deze praktijk zijn zes mensen werkzaam, allen opgeleid en deskundig op het gebied van borstvoeding. Moeder en kind krijgen hier professioneel advies en begeleiding bij o.a. problemen met borstvoeding; te weinig of te veel melkproductie, pijn bij het voeden, een onrustige baby of moeite met aanleggen. Borstvoeding en meer biedt ook een mamacafé, voorlichtingsavonden, babymassage en draagdoekconsulten.

De meeste vrouwen die hier voor advies komen, zijn reeds bevallen. De vrouwen die vooraf voor advies komen doen dit meestal in verband met een eerdere borstvergroting, borstverkleining óf wanneer bij het eerste kind problemen zijn geweest bij de borstvoeding.

Opleiding tot lactatiekundige?
Om lactatiekundige te worden volg je een specialisatie na een HBO verpleegkunde of verloskunde opleiding. Vroeger konden ook kraamverzorgsters dit doen, nu niet meer. Bovendien geldt de eis dat er een minimaal aantal contacturen met baby’s en ouders moet zijn geweest. De opleiding tot lactatiekundige is een 1-jarige opleiding met een internationaal examen. Je kan dit examen eventueel ook doen na zelfstudie in plaats van het volgen van de 1-jarige opleiding.

Waarom lactatiekundige?
Kristel vindt borstvoeding vooral mooi omdat iedereen hierbij gelijkwaardig is. “We willen als vrouwen allemaal hetzelfde, ongeacht afkomst, inkomen of seksuele voorkeur. Het verschil tussen vrouwen valt weg.” Daarnaast vindt ze borstvoeding ook gewoon fascinerend. Het heeft hele mooie eigenschappen en kan bijdragen aan een goede start van het leven van een kind. Met haar beroep kan ze snel resultaat boeken en hierdoor een groot verschil maken. Dat geeft haar veel voldoening.

Afspraak maken?
Vanuit de aanvullende verzekering wordt een consult bij de lactatiekundige vaak geheel of deels vergoed. De lactatiekundige van ‘Borstvoeding en meer’ komt aan huis voor een afspraak. Deze duurt een uur tot anderhalf uur. Hierna ontvang je nog nazorg middels contact op afstand. De kosten bedragen ongeveer 125 euro.

Hoe belangrijk is borstvoeding?
Heel belangrijk vanwege de eigenschappen van moedermelk. In het colostrum, wat ook wel de eerste “vaccinatie” van de baby wordt genoemd, zitten namelijk allerlei antistoffen. Een baby heeft nog geen eigen afweer, dus het zorgt voor de eerste bescherming tegen ziekten. De samenstelling is ontzettend afgestemd op de baby. Dit is niet na te bootsen door middel van kunstvoeding. Waar moedermelk veel verschillende soorten antistoffen en suikers bevat, zitten er in kunstvoeding minder. Ook wordt ijzer en zink beter opgenomen door het geven van moedermelk.

Het geven van borstvoeding heeft daarnaast ook veel voordelen. Geef je bijvoorbeeld minimaal zes maanden borstvoeding, dan heb je op de langere termijn veel minder kans op osteoporose en baarmoederhalskanker. Ook de baby heeft veel minder kans op het krijgen van suikerziekte en de ziekte van Crohn. Naast de lichamelijke voordelen is het, indien mogelijk, ook erg makkelijk en altijd bij de hand. Je hebt geen flessen of verpakkingen nodig.

Hoe lang kan je het beste borstvoeding geven?
De adviezen hierin verschillen over de wereld. Het World Health Organization raadt aan om tot tweejarige leeftijd borstvoeding te geven. Vanaf twee jaar hebben kinderen minder melk nodig. In Nederland is het advies minimaal zes maanden, omdat de lange termijn voordelen dan het grootst zijn.

Als je kijkt naar de weerstand van een baby, dan is deze compleet na een jaar. Daarna kunnen ze in principe ook gewone melk drinken. Borstvoeding geven is altijd goed, maar je moet ook vooral doen wat goed voelt.

Wat zijn de voor -en nadelen van kunstvoeding?
Het is erg fijn dat het er is, wanneer er geen borstvoeding gegeven kan worden om welke redenen dan ook. Sommige vrouwen voelen zich er niet prettig bij. Dan is het fijn dat er kunstvoeding is. Een voordeel is dat je de voedingen kan delen. Je bent iets flexibeler en je hoeft je kind niet in het openbaar aan de borst te leggen of te kolven. Er is daarnaast altijd genoeg van (als je voldoende kunstvoeding in huis hebt gehaald) en je kan je baby makkelijker een nachtje bij opa en oma laten zonder zelf te hoeven kolven.

Je kan eventueel ook een combinatie geven van moedermelk en kunstmelk, maar soms is er dan wel voorkeur. Moedermelk is zoeter en verschilt toch vaak qua smaak, terwijl kunstmelk altijd hetzelfde is. Kinderen die borstvoeding hebben gekregen lusten later vaak meer.

Een ander nadeel is dat kunstmelk vaak meer krampjes geeft. Moedermelk brengt automatisch een beschermend laagje in de darmen aan, terwijl kunstvoeding dit niet doet. Hierdoor worden er stoffen doorgelaten die voor onrust zorgen in het lichaampje.

Een baby heeft veel fysiek contact nodig. Het aan de borst leggen is goed voor de hechting door het huid op huid contact. Bij het geven van kunstvoeding kun je dit ondervangen door zelf meer bloot huid op huid contact momenten met je baby te hebben, maar toch zie je dit niet vaak gebeuren in de praktijk. De baby mist dan fysiek contact wanneer het kunstvoeding krijgt.

Hoe zit het met antidepressiva en borstvoeding?
Dat verschilt heel erg per soort. Over het algemeen kunnen de meeste antidepressiva prima ingenomen worden in combinatie met borstvoeding. Meer informatie over medicijnen en borstvoeding vind je hier. Wanneer je de medicatie tijdens de zwangerschap mag slikken, dan is het in de meeste gevallen ook veilig tijdens de borstvoeding. Het is altijd verstandig en aan te raden om medicijngebruik samen met een arts en lactatiekundige te controleren. De meeste lactatiekundigen hebben literatuur waarin ze alle medicijnen kunnen opzoeken.

Hoe kan je als lesbisch koppel beiden borstvoeding geven?
Er is zeker een mogelijkheid om borstvoeding op te wekken bij een vrouw die zelf geen baby heeft gedragen. Om borstvoeding op te wekken moet je wel medicijnen slikken. De medicatie die je hiervoor gebruikt zijn de combinatiepil (anticonceptiepil) en domperidon. De pil zorgt ervoor dat het borstweefsel verandert en domperidon heeft als bijwerking dat het de prolactine verhoogt. Bij gelijktijdige inname kan je uiteindelijk borstvoeding produceren. Het duurt echter wel even voordat je resultaat mag verwachten. Voor de meeste kans van slagen is het verstandig om onafgebroken een half jaar tot negen maanden voordat je borstvoeding wilt gaan geven, te starten met medicatie. Je hebt hierdoor dus ook geen tussentijdse bloedingen, oftewel ongesteldheid.

Zes weken voordat de baby wordt geboren moet je beginnen met kolven. Eerst twee weken om de 3 uur overdag kolven, hierna vier weken lang om de twee uur en ‘s nachts eenmaal kolven. Als de baby er is, moet je stoppen met het gebruik van de pil. De domperidon moet je wel blijven gebruiken. Dit komt niet tot nauwelijks in de melk.

Een bevalling brengt het hele proces van borstvoeding versneld op gang. Is er geen bevalling dan moet je dus ver van te voren starten om het proces van borstvoeding goed op gang te brengen. Als je later start of pas als de baby er is, dan is de kans groot dat er minder of nauwelijks melkproductie is. Er bestaat een uitgebreid protocol voor het op gang brengen van melkproductie als er geen sprake is van zwangerschap. Hier vind je alle informatie over het protocol.

Verschil moedermelk met die van de biologische moeder?
Het verschil met de moedermelk van de biologische moeder is dat je als niet-biologische moeder geen colostrum produceert. Hierdoor bevat de moedermelk dus geen belangrijke antistoffen die de eerste drie dagen na de geboorte essentieel zijn. Verder zijn er weinig belangrijke verschillen. De hoeveelheid kan wel wat minder zijn en de melk is niet zo aangepast op de baby als bij de biologische moeder. Wanneer er veel huid op huid contact is, kan het wel zijn dat het lichaam er op gaat reageren. De samenstelling blijft anders, maar dit betekent niet dat de kwaliteit perse minder is.

Het nadeel van twee moeders die borstvoeding geven is dat als de één borstvoeding geeft, de ander wel moet blijven kolven om haar borstvoeding op gang te houden. Bij te snel afbouwen kan de productie flink instorten. Je zou er ook voor kunnen kiezen dat de één de voedingen produceert, en de ander de baby met regelmaat aanlegt, puur voor contact. De baby zal dan sowieso wel gaan zuigen. In dit geval kan je ook kiezen voor een versnelde procedure van het op gang brengen van de melkproductie bij de niet biologische moeder. Het gaat dan ten slotte niet zozeer om de hoeveelheid die je uiteindelijk produceert.

Wat mag je niet eten en drinken als je borstvoeding geeft?
Je mag eigenlijk alles eten en drinken. Wel is het belangrijk om rustig aan te doen met alcohol en koffie. Als je alcohol wilt drinken, dan kan je dit het beste na een voeding doen en minimaal 2 à 3 uur voordat je een voeding geeft. In de eerste twee weken na de bevalling is het sterk af te raden om alcohol te drinken. In die weken komt de melkproductie op gang. Verder zijn er twee producten die de melkproductie remmen: verse munt en salie.

Wat zijn goede redenen om niet te kiezen voor borstvoeding?
Soms door bepaald medicijngebruik of bij ziekte van de moeder of baby. Echte contra indicaties zijn er verder bijna niet. Het is vooral een persoonlijke keuze. Het kan zijn dat borstvoeding geven echt niet goed voelt. Het kan benauwend voelen omdat de voeding volledig afhankelijk is van jou. Ook kan het ingewikkeld zijn als gevolg van seksueel misbruik. Kortom: het wel of niet geven van borstvoeding is iets heel persoonlijks.

Wat kan je zelf doen om borstvoeding zo goed mogelijk te laten verlopen?
Ik adviseer om naar een voorlichtingsavond te gaan. Daar krijg je veel informatie over wat je kan verwachten. Het is natuurlijk, maar we hebben hier in Nederland eigenlijk niet echt het goede voorbeeld vanuit de omgeving, waardoor borstvoeding geven vaak als iets heel nieuws ervaren wordt door pas geworden ouders. Het valt of staat met goed aanleggen, dus dat is handig om te weten. Bij zo’n avond hoor je allerlei dingen die je kunt doen. Het is goed om de baby binnen het uur nadat je bent bevallen aan te leggen. Daarnaast is het verstandig om op tijd te beginnen met kolven als het aanleggen niet gaat en goed te blijven eten en drinken.

Als moeders zelf ontspannen zijn en er vertrouwen in hebben, dan gaat de borstvoeding vaak ook makkelijker. Dit heeft te maken met hormonen. Adrenaline zorgt voor remming.

“Als je het loslaat, dan gaan dingen letterlijk stromen”

Borstvoeding geven op vaste tijden of wanneer de baby erom ‘vraagt’?
Hier is eigenlijk geen eenduidig antwoord op. In principe heeft de baby een aangeboren honger en verzadigingssysteem. Een baby heeft in de eerste paar weken gemiddeld 8 voedingen in 24 uur nodig. Wanneer de baby zelf niet vaak genoeg aangeeft dat het trek heeft, dan kan je dit wel zelf gaan regelen door vaste tijden aan te houden. Voorop staat dat de baby genoeg voeding krijgt.

De baby heeft in de meeste gevallen voldoende gedronken als deze zelf loslaat of in slaap valt. Ook kan je het vaak zien aan het ontspannen lijfje van de baby en tenslotte natuurlijk aan de groei.

Veranderen je borsten door borstvoeding?
Borsten veranderen niet door de borstvoeding, maar puur door hormonen tijdens de zwangerschap. Het stoppen met borstvoeding zorgt tijdelijk voor een verslapping van de borsten. Na verloop van tijd worden deze echter ook weer voller. In principe worden je borsten wel iets slapper, maar dit komt dus door de zwangerschap en niet door de borstvoeding. De tepels veranderen wel door borstvoeding. Deze worden wat groter door het zuigen van de baby.

Borstvoeding na een borstverkleining?
Wanneer de operatie lang geleden plaats heeft gevonden, is er meer kans op melkproductie. In de borst zitten trosjes melkcellen, die elk een eigen melk uitgang hebben. Deze komen allemaal samen bij tepel. Wanneer bij een borstverkleining de tepelhof van de borst wordt gehaald, worden er ook melkkanalen doorgesneden. Hierdoor wordt de kans op het geven van borstvoeding kleiner. Als de operatie een lange tijd geleden is, is er een kans dat de zenuwen en melkkanalen weer zijn hersteld, en je dus gewoon borstvoeding zou kunnen geven.

Bij een borstvergroting hangt het er voornamelijk vanaf hoe de borsten eruit zagen voor de operatie. Het op gang komen van de melkproductie heeft namelijk ook te maken met de hoeveelheid klierweefsel.

Wanneer en hoe stopt de melkproductie?
Zolang er vraag is, blijft er aanbod. Het stopt dus niet uit zichzelf. Wanneer de baby minder voedingen nodig heeft, is het makkelijker om langzaam af te gaan afbouwen. Dit is ongeveer rond een leeftijd van zes maanden. Je kan het eventueel ook combineren met kunstvoeding, waardoor je eigen productie langzaam afneemt of elke 3 / 4 dagen één voeding kunnen laten vallen. Je krijgt hierdoor wel wat stuwing op je borsten.

Wil je het mamacafé bezoeken om andere moeders te ontmoeten en informatie uit te wisselen? Elke eerste en derde dinsdag van de maand vindt dit plaats in de Yoghurt Barn in Utrecht van 10.00 tot 11.30. Er is een speelhoek voor de kinderen en er zal ook een van de lactatiekundigen aanwezig zijn, om alle vragen te beantwoorden. De entree is gratis en je hoeft je niet aan te melden. Ben je nieuwsgierig, loop dan gewoon eens binnen! Je kan ze ook even volgen op twitter: @MamacafeUtrecht

Fotografie: Pexels